Istarski puti – Monumentalni fotografski ciklus Zorana Osrečaka

Fotografsko slikarstvo Zorana Osrečaka u ciklusu ‘’Istarski puti’’ unatoč svojoj posebnosti po naslovu, temi i senzibilitetu nadovezuje se na prethodne uzore. Prije svega se pod tim misli na i danas očito inspirativni putopis Franje Horvata Kiša iz Lobora koji je o Istri pod tim nazivom pisao lirske putopise opisujući zemlju kakve više nema, a koji su ukoričeni i tiskani 1919. godine. Isti literarni predložak iskoristio je svojedobno i režiser i pisac Branko Belan, osnivač katedre za montažu na Akademiji za kazalište i film u Zagrebu, koji 1953. godine režira dokumentarni film ‘’Istarski puti’’. Belanov snimatelj bio je čuveni Oktavijan Miletić, utemeljitelj hrvatske i jugoslavenske kinematografije. Fotografija u tom dokumentarnom filmu posjeduje umjetničku narativnost donekle sličnu onoj koju vidimo i kod Osrečaka koji također bilježi i snima istarsku svakodnevicu poput znamenitosti (monumenta) koju treba upoznati.

Osrečakova fotografija posebna je u izmjenama tonaliteta osvjetljenja u gotovo svakom pojedinom kadru, nevezano za to je li posrijedi panoramska ili fotografija interijera. Prvenstveno se vodi računa o kompoziciji slike i njezinoj uvjerljivosti i preglednosti. Osrečak vješto izbjegava fotografske fraze tipične za razglednice ili domaćinske fotografske albume, nastojeći uvijek maksimalno nadzirati i pozadinu fotografije kako bi se ustanovila dubinska harmonija ali i istakli detalji u prvom planu. Autora najviše zanima čisti prostor onakav kakav je zatečen u zadatom trenutku, točnije onda kad su puste i zagrade i palače, ulice i trgovi, križevi i crkve, kapele, kameni zidovi ili polja. Ljudi na fotografijama gotovo niti nema. Tek u jednoj od niza fotografija, posve tipično za Osrečaka, pojavljuje se jedna mačka i jedna starica. Ta ‘’čistoća’’ ipak nije, ako ste pomislili, nehumana. Ona je tek izraz težnje za monumentalnom estetikom koja bilježi starinu i želi je sačuvati, omogućiti da pogled na nju kakva jeste bude sačuvan i za one ljude koji tek dolaze ili za one koji nisu ili nemaju prilike ići istarskim putima.

Takav pristup pogađa dojam Istre koje više nema a opet je tu, sličan atmosferi Belanova i Miletićeva filma gdje vezivno tkivo nisu tek starine koje se razgledavaju i snimaju već i ono nevidljivo ali važno što stoji iza njih. Isto što se naslućuje i kod Osrečakovih fotografija, osjećajnost jedne zatvorene i ograđene opuštenosti, jednog drugog vremena koje se ne bez stanovita otpora odvaja od sebe kao bi bilo na trenutak prisutno i dostupno barem za umjetničku intervenciju (fotografiju).

Magična Istra tako se otkriva kod Osrečaka u puno ozbiljnijoj i dubljoj sentimentalnosti nego što je to slučaj u površnom i romantičarskom zanosu inspiriranom tek krajolikom, bajkama ili vinom. Njegov posao, kojeg se sada može ovdje razgledati. ozbiljan je način da se svaki pa i najmanji detalj vrijedan umjetničke pažnje prikaže kao nešto što je kao takvo već po sebi velebno i zato vrijedno. Nešto zbog čega je Istra upravo takva kakva jest tj. zemlja mila.
                                                                                                                                               
                                                                                                                                                          Marijan Grakalić, književnik i likovni kritičar